Gần đây, chúng ta thường xuyên nghe thấy đài báo, các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, đối tác, các quan chức chính phủ lẫn địa phương, và thậm chí đồng nghiệp/sếp của mình (nếu bạn làm việc trong lĩnh vực xây dựng dân dụng, thiết kế kiến trúc, nguyên vật liệu...) hay nhắc đến từ "Net Zero" hay "Net Zero 2050".
Vậy, Net Zero 2050 là gì? Chúng ta cùng tìm hiểu chi tiết nhé.
Net Zero 2050 là cam kết cân bằng lượng khí nhà kính (GHG) thải ra và hấp thụ vào năm 2050, nhằm giới hạn mức tăng nhiệt độ Trái Đất ở 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, theo Thỏa thuận Paris (2015).
1. Net Zero Là Gì?
Net Zero (cân bằng ròng) là trạng thái lượng GHG phát thải (CO₂, CH₄, N₂O…) bằng lượng loại bỏ khỏi khí quyển thông qua:
- Hấp thụ tự nhiên: Rừng, đại dương, đất ngập nước.
- Công nghệ nhân tạo: Thu giữ và lưu trữ carbon (CCS), máy hút CO₂ trực tiếp (DAC).
Lưu ý: Net Zero không phải là ngừng phát thải hoàn toàn, mà là cân bằng giữa phát thải còn lại và khả năng hấp thụ.
2. Tại Sao Phải Đạt Net Zero Vào Năm 2050?
Cơ sở khoa học:
Báo cáo IPCC (2021) chỉ ra: Nếu không đạt Net Zero trước 2050, nhiệt độ Trái Đất sẽ vượt 1,5°C, dẫn đến:
+ Băng tan làm nước biển dâng >1m.
+ 70% rạn san hô chết.
+ Tăng tần suất thiên tai (bão, hạn hán, cháy rừng).
- Để giữ mức 1,5°C, lượng CO₂ toàn cầu phải giảm 45% vào 2030 và 0% vào 2050.
Lý do chọn năm 2050:
- Thời gian đủ dài để các quốc gia chuyển đổi kinh tế, nhưng cũng đủ gấp để tránh điểm "không thể đảo ngược" (tipping point).
- Tính toán dựa trên ngân sách carbon còn lại: Trái Đất chỉ có thể thải thêm 400-500 tỷ tấn CO₂ trước khi vượt 1,5°C.
3. Các Nguồn Phát Thải Chính Cần Giảm
| Lĩnh vực | Tỷ lệ đóng góp GHG toàn cầu | Giải pháp Net Zero 2050 |
| Năng lượng | 73% | Chuyển đổi sang điện gió, mặt trời, hydro xanh. |
| Công nghiệp | 24% | Sử dụng nguyên liệu tái chế, CCS, điện khí hóa lò cao. |
| Giao thông | 16% | Xe điện, nhiên liệu sinh học, vận tải công cộng. |
| Nông nghiệp | 18% | Giảm phát thải metan từ chăn nuôi, canh tác hữu cơ. |
| Xây dựng | 6% | Vật liệu carbon thấp, thiết kế tiết kiệm năng lượng. |
4. Công Cụ Để Đạt Net Zero 2050
a) Giảm phát thải:
- Năng lượng tái tạo: Thay thế than đá, dầu mỏ bằng điện gió, mặt trời, thủy điện.
Ví dụ: Đan Mạch dùng 50% điện gió, mục tiêu 100% vào 2030.
- Công nghệ sạch:
Hydro xanh: Sản xuất bằng điện phân nước (dùng năng lượng tái tạo).
Pin lưu trữ: Tesla Megapack lưu trữ 3 MWh, cân bằng lưới điện.
- Nông nghiệp bền vững:
Giống lúa chịu hạn (IR64) giảm 30% lượng nước.
Thức ăn gia súc giảm metan (rong biển Asparagopsis).
b) Hấp thụ carbon:
- Tự nhiên:
- Trồng 1 tỷ cây xanh hấp thụ 2,4 tỷ tấn CO₂/năm (sáng kiến Bonn Challenge).
- Bảo vệ rừng ngập mặn (1 ha hấp thụ 1.000 tấn CO₂).
- Nhân tạo:
CCS (Carbon Capture and Storage): Thu giữ CO₂ từ nhà máy, bơm vào lòng đất.
Ví dụ: Dự án Sleipner (Na Uy) lưu trữ 1 triệu tấn CO₂/năm.
DAC (Direct Air Capture): Máy hút CO₂ trực tiếp từ không khí.
Ví dụ: Công ty Climeworks (Thụy Sĩ) hút 4.000 tấn CO₂/năm.
5. Thách Thức Trên Đường Đến Net Zero 2050
Kinh tế:
- Chi phí chuyển đổi năng lượng toàn cầu: 130.000 tỷ USD (theo IRENA).
- Nước nghèo thiếu vốn đầu tư công nghệ xanh.
Kỹ thuật:
- Pin mặt trời, turbine gió chứa kim loại hiếm (neodymium, lithium) – khai thác gây ô nhiễm.
- Công nghệ CCS chỉ mới thu giữ 0,1% lượng CO₂ toàn cầu.
Chính trị:
- Mâu thuẫn lợi ích giữa quốc gia xuất khẩu dầu (Saudi Arabia) và nước ủng hộ năng lượng sạch (EU).
- Thiếu cơ chế giám sát ràng buộc toàn cầu.
6. Các Quốc Gia Tiên Phong & Hành Động Cụ Thể
EU:
- Thỏa thuận Xanh Châu Âu (European Green Deal): Đầu tư 1.000 tỷ EUR, cấm bán xe xăng/dầu từ 2035.
- Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM): Đánh thuế hàng nhập khẩu dựa trên lượng CO₂ sản xuất.
Mỹ:
- Đạo luật Giảm Lạm Phát (IRA): Chi 369 tỷ USD trợ cấp điện sạch, xe điện.
Trung Quốc:
- Xây dựng 800 GW năng lượng tái tạo (2021-2025), lớn gấp đôi EU.
Việt Nam:
- Cam kết tại COP26: Đạt Net Zero vào 2050.
- Chiến lược phát triển điện VIII: Năng lượng tái tạo chiếm 32% vào 2030.
7. Vai Trò Của Cá Nhân & Doanh Nghiệp
Cá nhân:
- Giảm tiêu thụ thịt đỏ (1kg thịt bò = 27kg CO₂).
- Dùng phương tiện công cộng, xe đạp.
- Lắp điện mặt trời áp mái.
Doanh nghiệp:
- ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị): Đầu tư vào chuỗi cung ứng xanh.
- RE100: Cam kết dùng 100% năng lượng tái tạo (Apple, Google).
8. Tương Lai Của Net Zero 2050
Kịch bản lạc quan:
- Nếu đạt Net Zero, nhiệt độ Trái Đất sẽ ổn định ở 1,5°C sau 2100.
- Kinh tế toàn cầu tăng trưởng 2,4%/năm nhờ công nghệ xanh (theo McKinsey).
Kịch bản bi quan:
- Nếu thất bại, nhiệt độ tăng 2,7°C vào 2100, thiệt hại 23.000 tỷ USD/năm do thiên tai.
Như vậy, Net Zero 2050 không chỉ là mục tiêu khí hậu, mà là cuộc cách mạng kinh tế - công nghệ toàn cầu. Để thành công, cần sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và người dân. Như Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres nhấn mạnh: "Net Zero là con đường duy nhất để nhân loại tồn tại. Không có Plan B vì không có Planet B."